Αναιμία*

• Από Iatropedia

Τι είναι η νόσος

Η αναιμία δεν αποτελεί νόσο, αφού είναι αποτέλεσμα ποικίλων ασθενειών. Χαρακτηρίζεται ως μια παθολογική κατάσταση στην οποία η συνολική μάζα των ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι μικρότερη από την φυσιολογική. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την μειωμένη ύπαρξη αιμοσφαιρίνης στο αίμα (αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη που περιέχεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια).

Η αιμοσφαιρίνη μεταφέρει το οξυγόνο (Ο₂) από τους πνεύμονες στα όργανα του σώματος και στους ιστούς μας. Αμέσως μετά προσλαμβάνει το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂) και το μεταφέρει στους πνεύμονες, έτσι ώστε να αποβληθεί από τον οργανισμό με την εκπνοή.

Η αιμοσφαιρίνη χρειάζεται τον σίδηρο για την σύνθεσή της. Η έλλειψη του σιδήρου στον οργανισμό έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση μιας από τις μορφές της αναιμίας, την σιδηροπενική αναιμία.

Πού οφείλεται η νόσος – Αίτια - Παράγοντες που την πυροδοτούν

Οι αναιμίες διακρίνονται ανάλογα με την αιτία που τις προκαλεί:

• σ' αυτές που οφείλονται σε μειωμένη παραγωγή αίματος (ερυθροκυττάρων),
• σ' αυτές που οφείλονται σε αυξημένη απώλεια αίματος,
• σ' αυτές που οφείλονται σε αυξημένη καταστροφή ερυθροκυττάρων.

Άλλες διακρίσεις της αναιμίας είναι:

• Αναιμία από έλλειψη διαφόρων απαραίτητων για την αιμοποίηση στοιχείων, όπως σιδήρου, βιταμίνης Β₁₂ , φυλλικού οξέος, βιταμίνης C
• Από διαταραχές παραγωγής της αιμοσφαιρίνης όπως είναι η μεσογειακή και η δρεπανοκυτταρική αναιμία ή ακόμη και
• Από αδυναμία παραγωγής αίματος λόγω βλάβης του μυελού των οστών, με αποτέλεσμα την εμφάνιση των απλαστικών αναιμιών.

Αναιμία από αυξημένη απώλεια αίματος, π.χ. αιμορραγίες που οφείλονται:

• στο γαστρεντερικό σύστημα (πεπτικό έλκος, νεοπλάσματα στομάχου ή εντέρου, πολύποδες συνοδευόμενα με αιματέμεση, μέλαινα, φρέσκο αίμα στα κόπρανα),
• στα ατυχήματα – τραυματισμούς,
• από το αναπνευστικό σύστημα ( αιμόπτυση),
• από το ουροποιητικό σύστημα (αιματουρία),
• στον τοκετό και στην έμμηνο ρύση.

Αναιμία από αυξημένη καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει στις αιμολυτικές αναιμίες.

Σε κάποιες περιπτώσεις, αναιμία μπορεί να έχουμε μετά από τη λήψη φαρμάκων ή μετά από επαφή με διάφορες τοξικές ουσίες.

Α. Οι αναιμίες ταξινομούνται ανάλογα με τη αιτιολογία τους και σε:

Πρωτοπαθείς αναιμίες

Αυτές είναι δυνατόν να περιορίζονται μόνο στην ερυθρά σειρά. Εδώ υπάγονται οι σιδηροπενικές, οι μεγαλοβλαστικές, οι αιμολυτικές, οι οικογενείς σφαιροκυτταρικές, οι αμιγείς απλαοίες της ερυθράς σειράς, οι σιδηροβλαστικές και οι συγγενείς δυσερυθροποιητικές.

Δευτεροπαθείς αναιμίες

Νοσήματα όπως τα λεμφώματα, οι πλασματοκυτταρικές δυσκρασίες και τα κακοήθη νεοπλάσματα προκαλούν αναιμία λόγω κατάληψης του μυελού των οστών, με αποτέ­λεσμα την απώθηση της ερυθράς σειράς, ενώ οι χρό­νιες λοιμώξεις οδηγούν σε αναιμία λόγω δέσμευσης του σιδήρου, της φερριτίνης και της αιμοσιδηρίνης από τα μακροφάγα.

Β. Οι αναιμίες ταξινομούνται ανάλογα με την ερυθροποιητική δραστηριότητα του μυελού των οστών σε:

Αναιμίες με ακέραια ερυθροποιία

Σ'αυτή την κατηγορία αναιμιών παρατηρείται πε­ριφερική απώλεια αίματος ή καταστροφή ερυθρο­κυττάρων, ενώ ο μυελός των οστών είναι φυσιολογι­κός και η ερυθροβλαστική σειρά γίνεται υπερπλαστική για να ανταπεξέλθει στην απώλεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Αναιμίες με ανεπαρκή ερυθροποιία

• Η έλλειψη ορισμένων ουσιών οδηγεί σε μη αποδο­τική ερυθροποιία.
• Η έλλειψη σιδήρου, βιταμινών Β₁₂ και φυλλικού οξέος έχουν σαν αποτέλεσμα την παραγωγή μικρών ή με­γάλων ερυθροκυττάρων αντίστοιχα.
• Η απλαστική αναιμία και η μυελική απλασία χα­ρακτηρίζεται από ελάττωση ή και έλλειψη ερυθροβλαστών. Τα κυριότερα αίτια είναι φυσικοί και χημι­κοί παράγοντες, διήθηση μυελού, ενδοκρινικές ανω­μαλίες, χρόνιες παθήσεις, χρόνιες φλεγμονές και κολλαγονώσεις.

Γ. Οι αναιμίες ταξινομούνται ανάλογα με τους ερυθροκυτταρικούς δείκτες σε:

Ορθοκυτταρικές αναιμίες

Η οξεία απώλεια αίματος οδηγεί σε πτώση των τιμών του αιματοκρίτη και της αιμοσφαιρίνης και του αριθμού των ερυθρών αι­μοσφαιρίων, ενώ οι δείκτες  παραμένουν φυσιολογικοί.

Η αιμόλυση εξάλλου συνδέεται με ποικίλα εξωγε­νή ή ενδογενή αίτια.

Μικροκυτταρικές αναιμίες

Οι μικροκυτταρικές αναιμίες χαρακτηρίζονται από υποχρωμία, πτώση των τιμών αιματοκρίτη και αιμοσφαιρίνης και πτώση των ερυθροκυτταρικών δεικτών  Στην κατηγορία αυτή υπάγονται οι σιδη­ροπενικές αναιμίες, οι αναιμίες χρονιών νόσων, οι σιδηροβλαστικές αναιμίες και οι θαλασσαιμίες.

Μεγαλοβλαστικές αναιμίες

Οι μεγαλοβλαστικές αναιμίες προκαλούνται από ανεπάρκεια βιταμίνης Β₁₂ ή φυλλικού οξέος και λιγότε­ρο από ανεπάρκεια πρόσληψης τροφής, έλλειψη εν­δογενή παράγοντα, ολική γαστρεκτομή και δυσαπορρόφηση της Β₁₂, χρόνια παγκρεατική ανεπάρκεια, νο­σήματα του ειλεού και φάρμακα. Δυνατόν να συνυ­πάρχουν ανεπάρκεια της βιταμίνης Β₁₂ και του φυλλι­κού οξέος

Επιδημιολογικά στοιχεία

Σε όλον τον κόσμο πάνω από 600.000.000 άνθρωποι υποφέρουν από σιδηροπενική αναιμία.

Πως εκδηλώνεται η νόσος - Συμπτώματα

• Αδυναμία – εξάντληση - ευκολότερο λαχάνιασμα με μικρή προσπάθεια
• Υπόταση
• Διεύρυνση της σπήνας
• Πόνος στην κοιλιά
• Νύχια λεπτά που σπάνε εύκολα
• Τρίχες ξηρές που σπάνε εύκολα
• Γλώσσα λεία και με πληγές
• "Χλομάδα" στο πρόσωπο
• Δύσπνοια
• Ταχύπνοια
• Πονοκέφαλο - ζάλη
• Αίσθημα παλμών – ταχυκαρδία
• Ίκτερος (σε αιμολυτική αναιμία)
• Διάρροια – απώλεια βάρους – κόκκινη γλώσσα – νευρολογικά προβλήματα όπως μούδιασμα, παραισθήσεις, δυσκολία στη βάδιση, απώλεια μνήμης, κατάθλιψη και σύγχυση (σε έλλειψη βιταμίνης Β₁₂ και φολικού οξέως).

Διάγνωση της νόσου – Εξετάσεις

Ένα καλό ατομικό ιστορικό και η ιδιαί­τερη προσοχή στην αναζήτηση ωχρότητας, ίκτερου, πετεχειών, τόσο στο δέρμα όσο και στους βλεννο­γόνους είναι οι βασικοί παράγοντες για να τεθεί η διάγνωση.

Ακολουθεί η προσεκτική ψηλάφηση όλων των προ­σιτών λεμφαδένων (τραχηλικών, μασχαλιαίων, βου­βωνικών), καθώς και της κοιλίας για ανεύρεση διο­γκώσεως σπληνός, ήπατος, άλλων μαζών, ασκίτη και προσεκτική ακρόαση πνευμόνων.

Τέλος, θα πρέπει να γίνεται νευ­ρολογική εξέταση για την αναζήτηση τυχόν απώλειας αισθήσεως της αισθητικότητας, καθώς και την εμφάνιση σημείων περιφερικής νευρίτιδας.

Εξετάσεις που πρέπει να γίνουν σε περίπτωση που υποψιαζόμαστε την αναιμία είναι:

• Εξετάσεις περιφερικού αίματος
• Βιοψία μυελού των οστών (όταν απαιτείται)
• Βιοψία λεμφαδένων, ήπατος
• Ακτινολο­γικός έλεγχος  (θώρακος, κοιλίας, οστών)
• Αξονι­κή τομογραφία θώρακος, άνω-κάτω κοιλίας
• Σπινθηρογραφήματα
• Γαστροσκόπηση και
• Κολονοσκόπηση

Ποιες είναι οι επιπλοκές

• Υποξία (μια παθολογική κατάσταση, κατά την οποία το σώμα ή μέρος αυτού στερείται επαρκούς οξυγώνοσης)
• Ευπάθεια σε ασθένειες και λοιμώξεις (τα άτομα με αναιμία είναι πιο επιρρεπή σε ασθένειες και λοιμώξεις, σε σύγκριση με υγιή άτομα).
• Καρδιακά προβλήματα (συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια).
• Νευρολογικές διαταραχές

Θεραπεία – Μέθοδοι αντιμετώπισης

Στις ενδεδειγμένες θεραπευτικές μεθόδους περιλαμβάνονται οι ακόλουθες:

• Δια του στόματος θεραπεία, με την χορήγηση σιδήρου και φυλλικού οξέος
• Παρεντερική θεραπεία της αναιμίας με χορήγηση σιδήρου
• Μετάγγιση αίματος
• Μετάγγιση αιμοπεταλίων
• Χορήγηση ερυθροποιητίνης
• Χορήγηση Οξυγόνου
• Χορήγηση υγρών
• Ανάπαυση

Πώς να προφυλαχτείτε από τη νόσο - Πρόγνωση

Η πρόληψη της νόσου μπορεί να επιτευχθεί με τακτικές γενικές ιατρικές εξετάσεις, που θα οδηγήσουν στην έγκαιρη ανίχνευση της αναιμίας και τη θεραπεία της.

Οι αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν σε αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου είναι:

• Έλλειψη σιδήρου στην διατροφή
• Εγκυμοσύνη
• Απώλεια αίματος

Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε σίδηρο, όπως το συκώτι, τα θαλλασινά, οι ξηροί καρποί, τα φασόλια και το σπανάκι, μπορούν να προλάβουν την έλλειψη σιδήρου.

Επίσης, η λήψη βιταμίνης C μέσω της κατανάλωσης τροφών, όπως τα πορτοκάλια, έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη απορρόφηση του σιδήρου.

Τέλος, είναι καλό να απογεύγετε την υπερκατανάλωση τροφών που μπορεί να εμποδίσουν την απορρόφηση του σιδήρου, όπως το γάλα, ο κρόκος του αυγού, η σόγια, το τσάι και ο καφές.

Μανωλίδου Ζαχαρούλα, R.N., M.Sc.

Κοτσίνη Βασιλική, Παθολόγος